Kürt Açılımı Değil, DEMOKRASİ AÇILIMI!

Zazaca Müstakil Bir Dildir: Kimliğimizin, Dilimizin ve Demokratik Geleceğimizin Tanınması İçin Çağrı

Eşitlik Temelli Demokratik Bir Açılım Gerekli

Türkiye, birçok etnik kimliğin, dilin, inancın ve kültürün bir arada yaşadığı tarihsel olarak zengin ve çok katmanlı bir coğrafyadır.

Zazalar da bu halklar içinde, binlerce yıllık geçmişi, kendine has dili, kültürü ve kimliğiyle bu coğrafyanın kadim bir parçasıdır. Ancak son yıllarda özellikle Zaza halkının kimliği ve dili sistematik olarak görmezden gelinmekte, hatta bazı siyasi süreçlerin gölgesinde asimile edilmeye çalışılmaktadır.

2014 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi bünyesinde oluşturulan “Çözüm Süreci Komisyonu” çerçevesinde, Zazaca'nın Kürtçenin bir lehçesi olduğu yönünde siyasi içerikli bir söylem geliştirildi. Bu yaklaşım, herhangi bir akademik çalışma yapılmadan, Zaza halkının görüşü alınmadan, sadece Kürt milliyetçisi siyasi çevrelerin baskısıyla şekillendi. Oysa bu karar, sadece dil bilimsel olarak değil, sosyolojik, tarihsel ve etik açıdan da büyük bir yanlışlıktır.

Zaza Federasyonu olarak, Zaza halkının meşru haklarını savunmak, Zazaca'nın bilimsel statüsünü ortaya koymak ve Türkiye’de gerçekten demokratik bir gelecek inşa etmek için, tek yönlü etnik açılımlar yerine kapsayıcı bir demokrasi açılımını savunmak amacıyla ülkemiz Kamuoyunu bilgilendirmek için mücadele etmektedir.

Zazaca: Kürtçenin Lehçesi Değil, Müstakil Bir Dildir

Dil bilimi, duygulardan değil, somut yapısal, fonolojik, morfolojik ve tarihsel gerçekliklerden hareket eder. Zazaca, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Kuzeybatı İranî diller hazar dil grubuna aittir.

Hazar dil grubundaki Talişca, mazandaraca, Gilekçe gibi diller ile akraba dildir.

Kürtçenin (Kurmancca, Soranca, vs.) de aynı dil ailesinde yer alması, bu iki dilin aynı olduğu anlamına gelmez. Kaldı ki bu dil grubunda 60'a yakın dil vardır. Zazalar kürtçeyi, Kürtler dê Zazacayı asla anlamazlar. Tıpkı İngilizce ile Almanca’nın aynı aileden gelmesine rağmen ayrı diller olması gibi, Zazaca da Kürtçeyle aynı dil grubunda ama ayrı bir dildir.

Bu durum sadece ülkemizde ki akademisyenlerce değil, dünyanın önde gelen dilbilimcilerince de açıkça ortaya konulmuştur:

Toshiki Kojima (Japonya): Zazaca, fonetik, söz dizimi ve kelime kökenleri açısından Kürtçeden tamamen farklı, kendi iç gelişimini tamamlamış bağımsız bir dildir.

Geoffrey Haig (Almanya): Zazaca'nın Kürtçeyle aynı dil olduğu iddiası politik gerekçelere dayanmakta, bilimsel temelden uzaktır.

Ludwig Paul (Almanya): Zazaca, Kürtçeye komşu bir İranî dildir ama kendi tarihinde özgün bir seyir izlemiştir.

UNESCO: Zazaca'yı “kesinlikle tehlike altındaki diller” arasında göstermektedir.

Almanya, İsveç, Norveç gibi ülkeler, resmi raporlarında Zazaca’yı Kürtçeden ayrı, müstakil bir dil olarak sınıflandırmaktadır.

Ayrıca, Zazalar kendisini Kürt değil, Zaza olarak tanımlamakta; dilini Kürtçenin bir lehçesi olarak değil, kendi başına bir dil olarak görmektedir. (politik ve ideolojik sebepler ile küçük bir kesim kendini kürt görmekte) Bu toplumsal gerçeklik, hiçbir siyasal ajanda ile bastırılamaz.

2014 Meclis Kararı: Bilim Dışı ve Dayatmacı Bir Karardır

2014 yılında TBMM’de kurulan “Çözüm Komisyonu”, sözde Kürt sorununa çözüm getirme hedefiyle birçok tartışmalı adım attı. Ancak bu süreçte ne Zaza halkının temsilcilerine danışıldı ne de dilbilimsel bir araştırma yürütüldü. Zazaca'nın, hiçbir bilimsel rapora dayanmadan, sadece bazı siyasi çevrelerin “Zazalar da Kürttür” propagandasına dayanarak Kürtçenin lehçesi ilan edilmesi, halkın iradesine açık bir saygısızlıktır.

Bu karar:

Doğu Güneydoğu Anadolu bölgesini asimile edilip Kürtleştirme hızlandırılmış

Zaza kimliğini görünmezleştirmiş,

Zazaca’nın kamusal varlığını zayıflatmış,

Eğitim ve medya alanında Zazaca’yı ikinci plana itmiştir.

Açıkça belirtmek gerekir ki bu karar, bir asimilasyon politikasıdır. Tıpkı geçmişte Türkçe dışındaki dillerin yok sayıldığı gibi, bugün de bazı kimlikler, diğer bir etnik kimliğin içinde eritilmek istenmektedir.

Demokratikleşme Etnik Tekçilikle Değil, Eşit Tanınmayla Olur

Türkiye’de etnik kimliklere dair açılımlar yapılacaksa, bu açılımlar sadece bir grup üzerinden yürütülmemelidir. “Kürt Açılımı” adı altında yürütülen süreç, tek etnik kimliğe odaklanırken, aynı coğrafyada yaşayan Zazalar, Süryaniler, Araplar, Keldaniler, Êzidîler gibi topluluklar yok sayılmıştır. Bu yaklaşım toplumsal barışı değil, gerilimi derinleştirmiştir.

Çözüm süreci demokratikleşmeyi amaçlıyorsa:

Eşit yurttaşlık temelinde tüm halklar tanınmalıdır.

Her dil, inanç ve kültür için kamusal destek sağlanmalıdır.

Tüm dillere pozitif ayrımcılık ilkesiyle yaklaşılmalı, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan diller (Zazaca, Lazca, Çerkesce vb.) korunmalıdır.

ZAZACA’ya Yönelik Taleplerimiz Açıktır

1. TBMM, 2014’teki yanlış kararından derhal dönmelidir.

2. Zazaca’nın bağımsız bir dil olarak tanındığı yasal ve anayasal düzenlemeler yapılmalıdır.

3. Zazaca'nın eğitim başta olmak üzere tüm alanlarda pozitif ayrıcalık tanınması için gerekli tüm adımlar atılmalıdır.

4. Zazaca TV, radyo, dijital içerik ve basın organları devlet destekli kurulmalıdır.

5. Zaza kimliğine dair kültürel varlıklar (tarih, müzik, inanç vb.) korunmalı ve desteklenmelidir.

6. TRT bünyesinde Zazaca yayın yapan TV Kanalı kurulmalı ( TRT Kurdi'de Zaza dili orijinalinden uzaklaştırıp kürtçeleştiriliyor)

Sonuç: Zazalar Görünmek, Tanınmak ve Yaşamak İstiyor

Zaza halkı, herhangi bir etnik kimliğin alt versiyonu değil, bu toprakların asli, onurlu ve eşit bir parçasıdır. Bu halk, başka kimlikler içinde erimek istememektedir. Zazaca, sadece bir iletişim aracı değil; binlerce yıllık kültürün, belleğin ve aidiyetin taşıyıcısıdır.

Bizler, Zaza halkının demokratik taleplerini seslendiriyor; tekçi, asimilasyoncu politikalara karşı eşit yurttaşlığı ve demokrasi açılımını savunuyoruz. Bu ses, ne ayrıştırıcı ne bölücüdür. Aksine, herkesin hakkını veren kapsayıcı bir Türkiye hayalidir.

Kürt Açılımı Değil, DEMOKRASİ AÇILIMI!

Zazaca Kürtçenin Lehçesi Değil, Müstakil Bir Dildir!

Saygılarımızla,

Murat BUKAN

ZAZA FEDERASYONU Genel Başkanı

Kaynak (Seçmeli)

1. Kojima, Toshiki. “Zazaki: A Language of Its Own.” Language Documentation and Description, 2011.

2. Haig, Geoffrey. “The Invisibilization of Zaza.” Kurdish Studies, 2014.

3. Paul, Ludwig. “The Position of Zazaki among West Iranian Languages.” Studia Iranica, 1998.

4. UNESCO Atlas of the World’s Languages in Danger, 2022.

5. Ethnologue (SIL International): www.ethnologue.com